W trakcie tegorocznego Retail Summit, odbyła się debata z udziałem kluczowych interesariuszy systemu kaucyjnego w Polsce. Uczestniczyli w niej Iwona Jacaszek-Pruś Pruś (Corporate Affairs Director) Kompania Piwowarska, Iwona Wojna Return Scheme Transformation Lead) PepsiCo, Jakub Ogorek (CEO) Polski System Kaucyjny, Michał Pląska (Operational Director) Comp Centrum Innowacji Retail oraz Przemysław Stęślik (Managing Director) RVM Systems Poland.
Debatę poprowadziła Ewa Rybołowicz ekspertka od analizy danych w Comp.
Spotkanie ujawniło zarówno skalę wyzwań, jak i konkretne działania podejmowane w obliczu zbliżającego się startu systemu kaucyjnego.
Wspólna odpowiedzialność za recyklat
Jak podkreśliła Iwona Wojna z PepsiCo, system kaucyjny to przede wszystkim narzędzie do zwiększenia dostępności recyklatu, który obecnie jest surowcem deficytowym. – „PepsiCo czuje się odpowiedzialne za zbiórkę opakowań, bo system ma służyć odzyskowi surowca, którego brakuje” – zaznaczyła.
Celem jest efektywność i brak impulsu inflacyjnego
Jakub Ogórek z Polskiego Systemu Kaucyjnego przypomniał, że intencją regulatora jest, by system działał non-profit i był jak najbardziej efektywny kosztowo. – „Nie możemy dopuścić, by system wygenerował impuls inflacyjny. Naszym celem jest edukacja rynku, będziemy namawiać jednostki handlu do udziału w systemie kaucyjnym”.
Detaliści w różnych fazach przygotowania
Jakub Ogórek zaznaczył, iż stan przygotowań do systemu kaucyjnego jest różny, są sieci, które przygotowują się od 3 lat, są sieci, które dopiero teraz weszły w fazę przygotowań.
Michał Pląska z Comp zwrócił uwagę na tempo decyzji po stronie sieci detalicznych. – „Widzimy, że sieci już nie pytają „czy”, tylko „jak szybko” muszą wdrożyć system kaucyjny. Problemem są jednak procedury decyzyjne, które wydłużają proces wyboru rozwiązań” – tłumaczył. Podkreślił również, że to mali detaliści mogą wdrożyć system szybciej, bo nie są obciążeni skomplikowaną strukturą korporacyjną.
Recyklomaty tylko tam, gdzie to się opłaca
Zdaniem Przemysława Stęślik z RVM Systems, urządzenia do automatycznej zbiórki opakowań kaucyjnych (RVM) będą trafiały głównie do średnich i dużych sklepów. – „W mniejszych placówkach dominować będzie zbiórka manualna, co również można wdrożyć efektywnie kosztowo” – zauważył. Kluczowa będzie jednak dostępność miejsca oraz prognozowany wolumen zwrotów. Jego zdaniem może być tak, że będzie większa liczba punktów zbiorki manualnej ale wolumen dla zbiórki automatycznej będzie wyższy. Szacuje się, że na rynek powinno trafić kilka tysięcy urządzeń RVM a obecnie jest ok. 2000.
„Duzi gracze typu Żabka, mają z pewnością lepsze analizy, jak wygląda ruch opakowaniowy, mniejsi nie mają takich danych. Zatem mali pewnie wejdą w zbiórkę manualna i z czasem ocenią, gdzie jest ten punkt obrotu, wskazujący na opłacalność zbiórki automatycznej”, jak powiedział Michał Pląska.
Rola edukacji i przygotowanie konsumentów
Kwestia edukacji była jedną z najczęściej powtarzanych podczas debaty. Jak wynika z raportu ZYMETRIA opublikowanego w grudniu 2024 roku – trzy czwarte Polaków wciąż nie wie, jak będzie działać system kaucyjny. Czy konsumenci będą rozumieli istotę systemu kaucyjnego, czy nie będzie tak jak z butelkami, do których są przykręcone nakrętki i konsument nie wie właściwie po co.
„Nie możemy rozpocząć kampanii zbyt wcześnie, gdy nie ma jeszcze infrastruktury” – zauważyła Iwona Jacaszek Pruś z Kompanii Piwowarskiej. Jej zdaniem konsumenci szybko nauczą się zasad systemu, o ile będą wiedzieli, gdzie mogą oddać opakowania i jak je przygotować – m.in. nie zgniatać butelek i szukać oznaczeń kaucyjnych.
Wg Prezesa Ogórka, 95% zwrotów jest łatwy do osiągniecia, bo atrakcyjna jest wysokość kaucji – „Wysoka kaucja sprawi, że konsumenci będą chcieli oddawać opakowania”.
„Jeśli chodzi o sieci handlowe, będziemy widzieli renesans programów lojalnościowych zachęcających do zbiorki opakowań” dodał Michał Pląska. W pilotażach już dzisiaj handel oddaje punkty lojalnościowe, pieniądze, czy inne formy zachęty, dodatkowe korzyści na kartach, aby zachęcić konsumentów do zwrotu opakowań.
W Niemczech realizowana jest kampania, jeśli ktoś nie chce odnosić opakowań, proszony jest, aby odkładać obok w śmietniku, aby ktoś inny zebrał te butelki i oddał. W Austrii jest podobnie (dodał Prezes Ogórek).
Zbiórka automatyczna czy manualna?
„Nikt nie chce czekać w kolejce, łatwiej i sprawniej jest oddać butelkę w automacie a zakupy zrobić w sklepie od razu lub później. Można oddać jadąc do pracy, nie zawsze konsument potrzebuje robić zakupy” mówił Przemysław Stęślik.
Wygra bliskość, convinience – dodał Michał Pląska.
Rynek musi współpracować
Wszyscy prelegenci zgodzili się, że system kaucyjny to przedsięwzięcie, które wymaga szerokiej współpracy między producentami, operatorami, detalistami i dostawcami technologii. – „Nie ma miejsca na fałszywą konkurencję – kto nie będzie współpracował, wypadnie” – podkreślił Jakub Ogórek.
Detaliści nie zarobią, ale nie powinni tracić
Iwona Jacaszek Pruś przypomniała, że sklepy nie mają zarabiać na systemie, ale muszą mieć pokryte realne koszty zbiórki i logistyki. – „Oczekiwania nie mogą być nierealne, bo nie ma czasu na regulowanie opłat przez ustawodawcę. System musi wystartować – nawet z drobnymi zgrzytami – bo korzyść dla środowiska i gospodarki cyrkularnej jest nadrzędna” – podkreśliła.
Co dalej?
Uczestnicy debaty zgodnie podkreślili, że czas na wdrażanie rozwiązań jest teraz. – „Mamy wszystkie puzzle, trzeba zacząć je układać” – zakończyła Iwona Wojna z PepsiCo.
System kaucyjny w Polsce to nie tylko obowiązek, ale także ogromna szansa na realną poprawę jakości środowiska i wzmocnienie gospodarki obiegu zamkniętego. O sukcesie zdecydują współpraca, efektywność operacyjna oraz odpowiedzialne podejście wszystkich uczestników rynku.
